کد مطلب:211148 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:130
جابر بن حیان
قبل از آنكه ترجمه جابر را بنویسیم به ذكر این مقدمه می پردازیم [1] .
همان طور كه قبلا در كتاب امام محمدباقر گفتیم قرن دوم عصر درخشان و دوره آغاز دانشگاه اسلامی برحسب ابواب و مراتب و مراحل و به اصطلاح معارف كلاسیكی بوده است و پایه گذار این بنیان تغییر ناپذیر امام محمدباقر علیه السلام و توسعه دهنده و كامل كننده آن حضرت امام جعفرصادق (ع) می باشد كه به نام آن حضرت شهرت یافته است تردیدی نیست كه ایرانیان در توسعه فرهنگ ا سلام سهمی به سزا داشته و عنصر ایرانی و عجم یعنی غیر از عرب در تعمیم و انتشار معارف دین كوشش بسیار داشتند.
دانشمندان و فلاسفه و حكمای این قرن بی شمار هستند و آثار گرانبهای آنان گنجینه گرانبهائی است كه تمدن اسلام از آن به وجود آمده و با فروشكوهی بساط علم را گستردند.
این دانشگاه از مدینه و كوفه و بعد بغداد سرچشمه گرفته و آن چهار هزار نفری كه در این مكتب نشو و نما یافتند مانند سلاسل علمی همه به سر حلقه مدرسه جعفری می پیوندد و با آنكه هزار و دویست سال از آن عصر می گذرد و شاهد عظمت و رقاء و ارتقائی بوده و با شكوه و جلالی گذرانده هنوز هم فرهنگ اسلام مورد بررسی دانشمندان جهان است - و كتب و
[ صفحه 332]
آثار آنها در خور تحقیق و مطالعه و تجزیه و تحلیل می باشد - و نه تنها خواندن آن لذت بخش است بلكه تعمق و دقت نظر و التفات به جهات و اطراف و جوانب و مسائل علمی و نظر دوراندیشی و خورده بینی آنها در علوم و فنون شگفت آمیز است مردانی كه در مكتب جعفری جمع شده بودند و قریب نیم قرن از محضر دو استاد بزرگ بی نظیر و دو مرد آسمانی بهره مند گردیده اند همه دارای ذهنی نقاد و فكری صائب و وقاد و بصیرت معجزه آسا وحدت خاطری سرعت انگیز و ذكا و حافظه ی به هم آمیخته و سحرآمیز با موشكافی و سرعت انتقال با یك كلمه از استاد مطالب كلی را درك می كردند و پاسخ های مثبت از مسائل خود می شنیدند و می گفتند و مورد آفرین عالم علم و كمال قرار گرفتند - جابر بن حیان جابر جعفی - ابان بن تغلب و چهار هزار دیگر مانند ابوحنیفه كه گفت اگر دو سال درك محضر جعفر بن محمد را نمی كردم عمرم تلف شده بود - همه از محققین بزرگ به شمار می رفتند و اكثر هم ایرانی و عجم بودند.
و با كمال تأسف امروز استادان و محققان ایرانی آن سابقه درخشان را ناچیز گرفته و خودشان هم قدمی مثبت برنداشته اند. اگر هم بوده علم بدون دین و عمل بوده كه اثر آن خنثی گردیده است - امید است دانشمندان نسل آینده بتواند علم را با عمل و دین را با فضیلت به هم بیاموزد تا بتواند خدمتی شایسته نماید یكی از برجسته ترین و با نبوغ ترین شاگردان امام جعفرصادق علیه السلام كه مكتب جعفری از او مبناء علوم اسلامی است جابر بن حیان است كه شمه ی از حالات او به نظر خوانندگان می رسد.
همان طور كه قبلا در كتاب امام محمدباقر گفتیم قرن دوم عصر درخشان و دوره آغاز دانشگاه اسلامی برحسب ابواب و مراتب و مراحل و به اصطلاح معارف كلاسیكی بوده است و پایه گذار این بنیان تغییر ناپذیر امام محمدباقر علیه السلام و توسعه دهنده و كامل كننده آن حضرت امام جعفرصادق (ع) می باشد كه به نام آن حضرت شهرت یافته است تردیدی نیست كه ایرانیان در توسعه فرهنگ ا سلام سهمی به سزا داشته و عنصر ایرانی و عجم یعنی غیر از عرب در تعمیم و انتشار معارف دین كوشش بسیار داشتند.
دانشمندان و فلاسفه و حكمای این قرن بی شمار هستند و آثار گرانبهای آنان گنجینه گرانبهائی است كه تمدن اسلام از آن به وجود آمده و با فروشكوهی بساط علم را گستردند.
این دانشگاه از مدینه و كوفه و بعد بغداد سرچشمه گرفته و آن چهار هزار نفری كه در این مكتب نشو و نما یافتند مانند سلاسل علمی همه به سر حلقه مدرسه جعفری می پیوندد و با آنكه هزار و دویست سال از آن عصر می گذرد و شاهد عظمت و رقاء و ارتقائی بوده و با شكوه و جلالی گذرانده هنوز هم فرهنگ اسلام مورد بررسی دانشمندان جهان است - و كتب و
[ صفحه 332]
آثار آنها در خور تحقیق و مطالعه و تجزیه و تحلیل می باشد - و نه تنها خواندن آن لذت بخش است بلكه تعمق و دقت نظر و التفات به جهات و اطراف و جوانب و مسائل علمی و نظر دوراندیشی و خورده بینی آنها در علوم و فنون شگفت آمیز است مردانی كه در مكتب جعفری جمع شده بودند و قریب نیم قرن از محضر دو استاد بزرگ بی نظیر و دو مرد آسمانی بهره مند گردیده اند همه دارای ذهنی نقاد و فكری صائب و وقاد و بصیرت معجزه آسا وحدت خاطری سرعت انگیز و ذكا و حافظه ی به هم آمیخته و سحرآمیز با موشكافی و سرعت انتقال با یك كلمه از استاد مطالب كلی را درك می كردند و پاسخ های مثبت از مسائل خود می شنیدند و می گفتند و مورد آفرین عالم علم و كمال قرار گرفتند - جابر بن حیان جابر جعفی - ابان بن تغلب و چهار هزار دیگر مانند ابوحنیفه كه گفت اگر دو سال درك محضر جعفر بن محمد را نمی كردم عمرم تلف شده بود - همه از محققین بزرگ به شمار می رفتند و اكثر هم ایرانی و عجم بودند.
و با كمال تأسف امروز استادان و محققان ایرانی آن سابقه درخشان را ناچیز گرفته و خودشان هم قدمی مثبت برنداشته اند. اگر هم بوده علم بدون دین و عمل بوده كه اثر آن خنثی گردیده است - امید است دانشمندان نسل آینده بتواند علم را با عمل و دین را با فضیلت به هم بیاموزد تا بتواند خدمتی شایسته نماید یكی از برجسته ترین و با نبوغ ترین شاگردان امام جعفرصادق علیه السلام كه مكتب جعفری از او مبناء علوم اسلامی است جابر بن حیان است كه شمه ی از حالات او به نظر خوانندگان می رسد.
[1] در مجله پيام نوين شماره اول سال دوم مهر ماه 1338 آقاي محمدعلي نجفي تحت عنوان جابر بن حيان مقاله ي نوشته اند كه گويا ايشان از حديث الشهر ج 2 از مقاله دكتر محمد يحيي هاشمي چاپ نجف اقتباس كرده باشند و از رساله جابر بن حيان مستشرق معروف اريك جان هومليارد گرفته يا هر دو از نامه او كه انگليسي است مأخذ گرفته اند - در هر حال ما هر دو را ترجمه و نقل كرديم تا براي علاقمندان سندي و مفتاحي براي توسعه اطلاعات خود درباره جابر باشد و اسناد عربي خود را هم نقل مي كنيم.